Czym różni się karta techniczna od karty charakterystyki? Kluczowe różnice i zastosowania

Każdy, kto ma styczność z produktami chemicznymi, zwłaszcza w branży budowlanej – czy to budowlaniec, posadzkarz, wykonawca izolacji natryskowych, czy właściciel firmy przetwórczej – wie, jak ważna jest wiedza o stosowanych materiałach. Aby zapewnić prawidłowe użycie i bezpieczeństwo pracy, niezbędne są aktualne dokumenty techniczne: Karta Techniczna Produktu i Karta Charakterystyki. Choć nazwy brzmią podobnie i dokumenty te bywają mylone, pełnią one różne, ale komplementarne funkcje.

Karta Techniczna (TDS) – Czym Jest i Co Zawiera?

Karta Techniczna (Technical Data Sheet, TDS) to dokument informacyjny tworzony przez producenta. Jej głównym celem jest dostarczenie informacji technicznych o produkcie. Znajdziesz w niej przede wszystkim parametry techniczne oraz właściwości fizykochemiczne materiału. Producent może również określić przewidywane zastosowanie produktu, zalecany sposób przetwórstwa oraz warunki bezpiecznego magazynowania i transportu. Co ważne, forma i szczegółowa zawartość Karty Technicznej zależą wyłącznie od producenta – nie ma tu prawnie zdefiniowanych wymagań. Karta Techniczna bywa często przedstawiana jako broszura lub arkusz, ułatwiający szybkie zapoznanie się z kluczowymi detalami wyrobu. Jest to dokument przydatny zarówno dla producentów, jak i klientów.

Karta Charakterystyki (MSDS/SDS) – Twój Przewodnik po Bezpieczeństwie Chemikaliów

Karta Charakterystyki (Material Safety Data Sheet, MSDS lub SDS) ma zupełnie inne zadanie – dostarcza kompleksowych informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji lub mieszaniny oraz warunkach jej bezpiecznego stosowania. Jej głównym celem jest informowanie o potencjalnych zagrożeniach, jakie dany produkt może stwarzać. W przeciwieństwie do Karty Technicznej, Karta Charakterystyki jest dokumentem ściśle sformalizowanym i obowiązkowym dla substancji i mieszanin zaklasyfikowanych jako niebezpieczne. Jej zawartość, struktura i sposób sporządzania są określone przez przepisy Unii Europejskiej, w tym Rozporządzenie REACH1 (nr 1907/2006) oraz Rozporządzenie Komisji (UE) 2020/8782, a także Rozporządzenie CLP (nr 1272/2008)3 w kontekście klasyfikacji i oznakowania. Karta Charakterystyki musi być dostępna bezpłatnie i sporządzona w języku urzędowym kraju, w którym produkt jest wprowadzany do obrotu, w tym w języku polskim w Polsce.

Struktura Karty Charakterystyki – 16 Sekcji:

  1. Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i firmy

    Nazwa produktu, dane producenta/dostawcy i numer telefonu alarmowego, istotne zidentyfikowane zastosowania oraz zastosowania odradzane. Można umieścić też kod UFI, jeśli został nadany.

  2. Sekcja 2: Identyfikacja zagrożeń

    Opisuje, jak produkt działa na człowieka i środowisko oraz jakie szkodliwe skutki zdrowotne może wywołać. W tej sekcji podaje się: klasyfikację zgodną z Rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008, elementy oznakowania, wyniki oceny właściwości PBT (substancja trwała, bioakumulująca i toksyczna) i vPvB (substancja bardzo trwała i bardzo bioakumulująca) oraz właściwości zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego.

    Sekcja 2.2 musi być tożsama z etykietą bezpieczeństwa umieszczoną na opakowaniu.

  3. Sekcja 3: Skład/informacja o składnikach

    Wyszczególnia niebezpieczne składniki wskazując przedziały wartości wyrażone w procentach wraz z numerami identyfikacyjnymi WE i CAS oraz numerem rejestracji REACH. Dla każdej substancji wykazanej w tej sekcji należy podać klasyfikację zgodną z Rozporządzeniem CLP oraz specyficzne stężenia graniczne, jeśli dla danej substancji są podane w wykazie klasyfikacji i oznakowania ustanowionym zgodnie z rozporządzeniem CLP. Należy również podać substancje, w odniesieniu do których określono unijne najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy. Jeśli substancja jest wymieniona na liście substancji wzbudzających szczególnie duże obawy SVHC i zawarta jest w mieszaninie w ilości powyżej 0,1% to taką informację również należy umieścić w sekcji 3.

  4. Sekcja 4: Środki pierwszej pomocy

    Opisuje działania, które należy podjąć natychmiast w przypadku narażenia na produkt, bez użycia specjalistycznego sprzętu. Wytyczne dotyczące pierwszej pomocy grupuje się według istotnych dróg narażenia. Jeśli konieczna jest pomoc lekarska, wskazuje się jak szybko taka pomoc jest potrzebna. Informacje te są kluczowe i powinny być znane przed kontaktem z produktem.

  5. Sekcja 5: Postępowanie w przypadku pożaru

    Opisuje wymagania dotyczące postępowania w przypadku pożaru spowodowanego przez substancję lub mieszaninę albo pożaru, który wybuchł w ich pobliżu. Podane są informacje dotyczące stosowania odpowiednich i nieodpowiednich środków gaśniczych. Część informacji jest przeznaczona dla strażaków i służb ratowniczych.

  6. Sekcja 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska

    Zawiera ogólne instrukcje reagowania na przypadkowe uwolnienie, w tym zalecane materiały absorbujące. Przeznaczone głównie dla służb ratowniczych i specjalistów ds. środowiska, ale pracownicy powinni być zaznajomieni.

  7. Sekcja 7: Postępowanie z substancjami/mieszaninami i ich magazynowanie

    Wskazuje ogólne środki ostrożności przy obchodzeniu się oraz zalecenia dotyczące magazynowania (np. temperatura, unikanie materiałów niekompatybilnych). Należy brać pod uwagę wszystkie możliwe zagrożenia. Informacje dla specjalistów BHP lub osób odpowiedzialnych za projektowanie obiektów.

  8. Sekcja 8: Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej

    Dostarcza informacji do opracowania procedur bezpiecznej pracy. Może wymagać interpretacji przez specjalistę BHP. Wskazane są systemy technicznej kontroli (ochrona zbiorowa), np. wentylacja. Zawiera informacje dotyczące środków ochrony osobistej (ŚOI), takich jak ochrona oczu, skóry i dróg oddechowych. Ważny jest właściwy dobór materiałów ŚOI, ich konserwacja i wymiana. Podaje się obowiązujące dopuszczalne wartości narażenia zawodowego (NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy, NDSCh – najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe, NDSP – najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe), jeśli są określone dla danych substancji.

  9. Sekcja 9: Właściwości fizyczne i chemiczne

    Podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne, dane pomocne w określeniu warunków stwarzających zagrożenie. Wykorzystywane przez specjalistów BHP do opracowania procedur.

  10. Sekcja 10: Stabilność i reaktywność

    Opisuje warunki, w których materiał jest niestabilny lub może wchodzić w niebezpieczne reakcje. Niestabilne materiały mogą się rozkładać powodując pożary/eksplozje lub tworzyć nowe substancje. Reakcje łańcuchowe/polimeryzacja mogą wytwarzać ciepło/ciśnienie. Wskazywane są materiały niekompatybilne (reagujące gwałtownie/wybuchowo), które powinny być przechowywane oddzielnie. Znajomość tej sekcji pozwala bezpiecznie przechowywać i używać materiał oraz unikać mieszania materiałów niekompatybilnych.

  11. Sekcja 11: Informacje toksykologiczne

    Ta sekcja przeznaczona jest głównie na użytek lekarzy, toksykologów i specjalistów ds. BHP. Zawiera informacje o toksyczności dla składników i całości produktu, odnosi się do zdefiniowanych klas zagrożeń wymienionych w sekcji 2. Podane są wartości LD50/LC50 (LC50: Lethal concentration, 50 percent – stężenie substancji, przy którym 50% populacji organizmów narażonych umiera, LD50: Lethal dose, 50 percent – dawka substancji, która powoduje śmierć 50% badanych organizmów) oraz oszacowana toksyczność ostra. Opisane są skutki ostrego i przewlekłego narażenia, działania drażniącego, uczulającego, rakotwórczości, wpływu na rozrodczość/płód, mutagenności.

  12. Sekcja 12: Informacje ekologiczne

    Wpływ na środowisko w przypadku uwolnienia (np. toksyczność dla organizmów wodnych), trwałość i zdolność do rozkładu i bioakumulacji, warunki oceny PBT i vPvB, Informacje o niepożądanych skutkach dla środowiska spowodowanych przez właściwości zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Przeznaczone głównie dla specjalistów ds. środowiska lub służb odpowiedzialnych za wycieki.

  13. Sekcja 13: Postępowanie z odpadami

    Ogólne informacje dotyczące usuwania odpadów. Przeznaczone głównie dla specjalistów ds. środowiska.

  14. Sekcja 14: Informacje dotyczące transportu

    W tej sekcji karty charakterystyki podaje się podstawowe informacje dotyczące klasyfikacji substancji lub mieszanin w odniesieniu do transportu drogą lądową, kolejową, morską, powietrzną lub śródlądowymi drogami wodnymi. Wskazuje się numer UN, prawidłową nazwę przewozową, klasę, grupę pakowania, zagrożenie dla środowiska.

  15. Sekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych

    Podaje się informacje dotyczące stosownych przepisów prawnych dotyczących ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska.

  16. Sekcja 16: Inne informacje

    Uzupełniające informacje niezawarte w sekcjach 1-15. Wyjaśnienie skrótów i akronimów stosowanych w karcie charakterystyki. Wskazanie metody klasyfikacji. Karta powinna być aktualizowana, gdy pojawiają się nowe informacje o zagrożeniach. Dostawca ma obowiązek udostępnić zaktualizowaną kartę charakterystyki, kiedy ostatni zakup produktu miał miejsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Karty charakterystyki należy przechowywać przez 10 lat.

Dlaczego Potrzebujesz Obydwu Dokumentów: Karta Techniczna i Karta Charakterystyki?

Zarówno Karta Techniczna, jak i Karta Charakterystyki są kluczowe dla prawidłowej i bezpiecznej pracy z chemikaliami. Karta Techniczna powie Ci, jak najlepiej użyć produkt, aby osiągnąć zamierzony efekt techniczny. Karta Charakterystyki poinformuje Cię o bezpiecznej pracy z produktem, a także jak postępować w sytuacjach awaryjnych.

Pracodawca ma obowiązek udostępnić pracownikom Karty Charakterystyki wszystkich substancji i mieszanin, na które mogą być narażeni podczas pracy. Karty Charakterystyki powinny być również łatwo dostępne w miejscu pracy, aby w razie wypadku, awarii czy pożaru służby ratownicze miały szybki dostęp do informacji o zagrożeniach. Zapoznanie się z tymi dokumentami jest niezbędne do prawidłowego i bezpiecznego obchodzenia się z materiałem.

Kluczowe Różnice w Pigułce: KT vs KCh

Poniższa tabela podsumowuje najważniejsze różnice między Kartą Techniczną a Kartą Charakterystyki:

Cecha Karta Techniczna Produktu (KT/TDS) Karta Charakterystyki (KCh/MSDS/SDS)
Główny cel Informacje techniczne o produkcie i jego użyciu Informacje o zagrożeniach związanych z produktem i warunkach bezpiecznego stosowania
Podstawa prawna Brak ściśle zdefiniowanych wymagań prawnych Ściśle określona przepisami (m.in. REACH, CLP, rozp. 2020/878)
Struktura/Forma Dowolna, określana przez producenta (broszura, arkusz itp.) Ściśle określony szablon – 16 sekcji
Przykładowa Zawartość Parametry fizykochemiczne, przewidywane zastosowanie, sposoby przetwórstwa, warunki magazynowania i transportu Zagrożenia, pierwsza pomoc, postępowanie ppoż., postępowanie w razie uwolnienia, zasady obchodzenia się i magazynowania, ŚOI, dane toksykologiczne, ekologiczne, transportowe
Dostępność Udostępniana według uznania producenta Obowiązkowo udostępniana bezpłatnie dla substancji/mieszanin niebezpiecznych
Język Zwykle język docelowego rynku Języki urzędowe państw, w których produkt jest sprzedawany (w Polsce – polski)
Główny adresat Użytkownicy produktu, specyfikatorzy Pracownicy, specjaliści BHP, służby ratownicze, specjaliści ds. ochrony środowiska

Podsumowanie i Waga Dokumentów

Znajomość i korzystanie zarówno z Karty Technicznej, jak i Karty Charakterystyki to podstawa profesjonalnego i bezpiecznego działania w branży chemicznej. Karta Techniczna pomoże Ci wykorzystać pełen potencjał produktu, a Karta Charakterystyki zapewni bezpieczeństwo Twoje, Twoich pracowników i środowiska. Zawsze upewnij się, że masz dostęp do aktualnych wersji tych dokumentów przed rozpoczęciem pracy.

Wykorzystane źródła

GOV – „Co to jest Karta Charakterystyki i jak ją czytać” https://www.gov.pl/web/psse-warszawa/co-to-jest-karta-charakterystyki-i-jak-ja-czytac 

FRC – „Jaka jest różnica między kartą techniczną a kartą charakterystyki produktu?” https://frc.com.pl/karta-techniczna-produktu-a-karta-charakterystyki-roznice/ 

1 Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH)

2 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2020/878 z dnia 18 czerwca 2020 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006

3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP)